مدل کسب و کار اشاره به متدولوژی انجام کار در یک کسب و کار دارد که حول محور آن مدل رشد کرده و توسعه می یابد. مدلهای کسب و کار انواع متفاوتی دارد که کسب و کارها بخصوص کسب و کارهای سنتی معمولا از مدلی تبعیت می کنند که گاه خود نمی دانند چیست اما سالهاست که مشغول فعالیت هستند.
حدود بیش از یک قرن است که اصطلاح “طرح کسب و کار” یا بیزنس پلن یا Business Plan مورد استفاده قرار میگیرد اما مدل کسب و کار یا Business Model حداکثر 20 سال است که پا به عرصه واژکان کسب و کاری گذاشته است و تقریبا واژه ای جدید در این حوزه محسوب می شود. طرح کسب و کار پس از انقلاب صنعتی بیشتر مورد استفاده قرار گرفت و برای اینکه وام دهندگان بتوانن دید کلی نسبت به یک کسب و کار که درخواست اعتبارات کرده است داشته باشند، از فرد “طرح کسب و کار” یا بیزنس پلن طلب می کردند. طرح کسب و کار نشان می داد که یک کسب و کار به چه صورت، با چه اندازه و مقداری و با چه جزئیاتی اجرا خواهد شد و بر اساس برآوردهای مالی اقتصادی طرح، و با در نظرگرفتن ریسک و … اعتبار لازم به فرد داده میشد.
چند سالی است که عبارت مدل کسب و کار به طور جدی استفاده می شود و بخصوص در کسب و کارهایی که ارزش آفرینی و نوآفرینی در آنها انجام می شود و مزیت رقابتی حرف اول را می زند، حرف از مدل کسب و کار است.
تعاریف گوناگونی از مدل کسب و کار در کتابهای گوناگون و توسط افراد مختلف آمده است که در زیر به برخی از آنها اشاره می شود. فرایند ایجاد ساختارهای یک کسب و کار بخشی از استراتژی کسب و کار است که تعریف می شود.
تعریف مدل کسب و کار
مدل کسب و کار در یک تعریف ساده به روشی گفته می شود که یک سازمان در فعالیت های تجاری خود آنرا در پیش می گیرد و با درآمدزایی پایداری خود را در شرایط مختلف حفظ می کند. مدل کسب و کار با توجه به منابعی که یک سازمان یا شرکت در دسترس دارد و همچنین با درنظر گرفتن نیاز مشتری، یک ارزش ناب در نظر گرفته می شود که نوع ارائه این ارزش در این مدل مشخص است و در نهایت منجر به کسب درآمد می شود. به بیانی دیگر، این مدل چگونگی درآمدزایی توسط یک سازمان یا شرکت را مشخص می کند و نشان می دهد.
مدل کسب و کار، روش یا فرایندی است که توسط آن یک کسب و کار درآمدزایی کرده و پول تولید می کند یا در واقع روشی است که کسب و کار از تولیدات خود یا سرویس هایی که به مشتریان ارائه می دهد ارزش اقتصادی و مالی می آفریند.
یک مدل کسب و کار، ایده ها و استراتژی ها و ایده هایی که یک سازمان دارد را به ارزش های قابل ارائه اقتصادی تبدیل می کند و نشان می دهد که یک شرکت چگونه با جایگاه خود در زنجیره ارزش برای خود کسب درآمد می کند. این زنجیره ارزش شامل کارآفرینی، استراتژی ها و راهبردها، دامنه مسائل اقتصادی، مباحث مربوط به سرمایه گذاری و … است.
مدل کسب و کار، در واقع برنامه ای برای اجرای موفق عملیات راهبردی یک کسب و کار است که شامل کشف منابع درآمدزایی، مسائل مربوط به مشتری، محصول و جزئیات مالی است.
در یک تعریف جامعتر، مدل کسب و کار در واقع منطقی را که یک سازمان ارزشی را خلق می کند و در یک فضای افتصادی، فرهنگی و اجتماعی به مشتری تحویل می دهد را بیان می کند.
مدل کسب و کار در استارتاپ
یک استارتاپ مدل کسب و کاری دارد که موارد زیر را شفاف می سازد :
- شناسایی بازار –
- تعریف و شناسایی دقیق محصول قابل عرضه به بازار
- مشتریان، نحوه ارتباط با آنها و نگهداری مشتری
- چگونگی ورود به بازار، عرضه محصول و ارائه به مشتری
- تعریف اینکه چه کارهایی باید انجام شود
- روشی که منابع الزامی کسب و کار باید تهیه شوند
- روش درآمدی و هزینه های کسب و کار
یک استارتاپ قطعا از یک مدل خاصی پیروی می کند که هر لحظه ممکن است این مدل تغییر کرده و یا جایگزین مدل جدیدی شود. مدلهای کسب و کار در استارتاپ ها به گونه ای است که می بایست با بازخورد از بازار و مشتری، قابل تغییر باشد. بازخورد از مشتری یکی از مهمترین ملاک های تغییر مدل های کسب و کار است.
بوم مدل کسب و کار ابزاری است که بوسیله آن می توان بخشهای مختلف کسب و کار را نمایش داد و آنها را مورد بررسی قرار دهیم. البته بوم ناب که جدیدتر از بوم مدل کسب و کار است، کاربرد بیشتری داشته و مورد استفاده بیشتری دارد.
بوم مدل کسب و کار
بوم مدل کسب و کار یا BMC یا Business Model Canvas پس از شهرت استارتاپ ناب معروف شد. این بوم که در واقع یک قالب برای مدیریت راهبردی کسب و کار محسوب می شود اولین بار توسط الکساندر آستروالدر – Alexander Osterwalder مطرح و برای توسعه مدل های جدید کسب و کارها و نیز مستندسازی وضع موجود آنها ایجاد شد. بوم مدل کسب و کار یک ابزار تصویری برای نشان دادن بخشهای مهم یک کسب و کار است. 9 بخش در قالب 4 دسته بندی اصلی در این بوم عبارتند از :
- ارزش کلیدی
- زیرساخت ها و منابع
- فعالیت های کلیدی
- منابع اصلی
- شرکای تجاری
- مشتریان
- کانالهای ارتباطی
- ارتباط با مشتریان
- مشتریان بازار هدف
- مباحث مالی
- هزینه ها
- جریان درآمدی
مشاوره کسب و کار، یکی از فرایندهایی است که در آن تعریف مدل کسب و کار صورت گرفته و استراتژی های کسب و کار بررسی می شود.
